Baleak oso presente egon dira Bizkaiko historian. Balea-arrantza aberastasun iturri zen gure kostaldeko jende askorentzat.
Ia dena erabili zen zetazeo handitik; aberastasun iturri agortezina zen. Haien bizarrak jantzi ugari egiteko erabiltzen ziren. Haien hezurrak eraikuntzarako edo altzariak egiteko erabiltzen ziren. Haragia ez bazen ere egokia baskoien sukaldaritza gustuekin, Frantzian oso eskatua zen, non esportatzen baitzen; Haien hizkuntza , berriz, jaki fintzat hartzen zen, agintarientzat gordeta zegoen. Bere esperma ukenduak ekoizteko ere erabiltzen zen. Baina batez ere, bere koipea nabarmentzen zen, garai hartan ezinbestekoa. Labeetan gantza urtu ondoren, gatza lortzen zen, eta hori argiztapenerako erregai gisa erabiltzen zen.
Udazkenean eta neguan, baleak gure kostaldera hurbiltzen ziren, eta hemen ehizatu, hil eta sarraskitu egiten zituzten. Zaintza-dorreetatik, balea baten itxura ikustean, begiraleek su-pikua pizten zuten seinale gisa. Arrantzaleek azkar joan ziren beren txalupetara korrika eta indar guztiarekin arraun egin zuten zetazeoarengana iritsi eta arpoia jaurtitzen lehenengoak izateko. Lehenengoak, irabazirik onena lortzeaz gain, balearen ehizan, garraioan eta sarraskian parte hartuko zuten ontziak aukeratu zitzakeen.
XVI. mendean, gure balea-arrantzaleak Ternuako kostaldera iritsi ziren, eta han beren arrantza-guneak ezarri zituzten. Udaberria iritsi zenean, 2.000 itsasgizon baino gehiago joan ziren Ternuara baleak ehizatzera.
Zigiluak eta armarriak
Kostaldeko merkataritza- eta arrantza-jardueren garrantzia islatzen da herrien zigilu eta armarrietan, hemen aurkezten direnen modukoetan. Bermeo, Ondarroa, Donostia, Hondarribia eta Miarritzeko zigilu zaharren erreprodukzioak dira. Zigilu hauetan oso irudi adierazgarria balea eta haren ehiza da, jarduera garrantzitsua baita EAEko kostaldeko herri askoren ekonomian, eta baita ere jarduera honek bertako biztanleen artean sortzen zuen harrotasun sentimendua islatzen duena.
Balea-ontzia
Zurezko txalupa, txalupa handi baten antza duena, bi bela zurirekin
Balea arrantzaleentzako ontzi hau, 8 metro baino gehiagoko luzera eta ia bi metroko zabalera duena, bere bikiarekin batera eraiki zuen 1966an Ignacio Aldecoa bilbotarrak. EHUko Nautika eta Itsasontzi Makineria Eskolak enkargatu zuen, ikasleen prestakuntza praktikorako.
Bere diseinua balea-ehizan tradizionalki erabiltzen ziren ontzien eboluzioa da, hortik datorkio "balea-ontzia" izena. XIX. mendearen amaieran, itsasontzi hauek nautika eskolek eta itsas armadek erabili zituzten langileen prestakuntzarako laguntza- eta zerbitzu-ontzi gisa. Hainbat ontzi klasikoen lasterketetan parte hartzeko ere erabili ziren.