Landa-guneetan eskolak sortzea premia bihurtu zen hamargarren mendearen hasieran. Orografiak, auzune txikietan bildutako baserriekin, eragotzi egiten zien haurrei biztanle-zentroetako eskoletara joan ahal izatea. Ama-hizkuntzan irakatsi beharrak, eskola-pentsamenduaren garapenak, kultura arloko kontzientzia gero eta argiago eta zorrotzagoak, eta hamargarren mendearen garai hartan herrialdeak izan zuen garapenak, bideratu zuten eskola hauen sorrera.
Bere eraikuntzan biztanleriak zuzenean eta aktiboki parte hartu zuen, auzolanaren ohitura herrikoian. Euskal eskola gisa sortuak, orientazioan aldaketak izan zituzten momentuaren arabera egindako politikengatik, hala nola euskarazko testuen erabilerarik eza edo eskolako laikotasunaren aplikazioa. Baina nortasuna izaten jarraitu zuten, inguruko paisaiari egokitutako arkitektura berezi batekin batera eta herriaren atxikimendu handiarekin batera ere. Eskola-adina 5 eta 14 urte bitartekoa zen.
Auzo-eskolak mundurako ate bat izan ziren landa-guneentzat, hezkuntza elebiduna ezartzearekin batera. 1921ean lehenengo biek funtzionatzen zuten. 1925ean 77 ziren, eta 1929an Aldundiaren Planean aurreikusitako 100 eskolak, 5.000 ikasletik gorako eskola-erroldarekin. Eskolak Bizkaia osoan, baldintza batzuk bete behar zituzten herri edo auzoetan: auzoan 10 pertsona baino gehiago izatea, hurbilen dagoen eskolatik kilometro batera baino gehiagora, eta lokal egoki bat eskaintzea. Udala arduratzen zen lursailaz eta eraikinaz, eta Aldundiak irakaskuntzako materiala eta maisu-maistren mantenua ordaintzen zituen, hauek hasiera batean ikasleen ama-hizkuntza, euskara, ezagutu behar zuten. Irakasleen, eta emakume irakasleen, prestakuntzari garrantzia eman zitzaion.
Analfabetismoa murriztu zen, irakaskuntza estandarizatua iristen ez zen lekura iritsi zen, eta horrekin batera normalizazioa, auzoak giza, gizarte eta kultur harremanen mundura irekitzea. Kultura eta gizalegea sortu zuten eskolak izan ziren.
1920tik 1930era 119 eskola zenbatu ziren. Bigarren Errepublikarekin 25 eskola gehiago antolatu ziren eta 1936rako 6.321 ikasle eta 162 maisu zenbatu ziren.
1936ko Estatu Kolpearekin, Gerra Zibilaren eztandarekin eta 1937an Eusko Jaurlaritzaren erbestealdiarekin, hezkuntza ereduan ere aldaketa iritsi zen, eta gerora gainbehera joan zen. Beste erabilera batzuk eman zitzaizkien, kasu askotan soziokulturalak edo hezkuntzakoak, hala nola Urezarantza auzoko eskola honi, Haur Eskola gaur egun.
