Eloisa Artaza Libarona (1861-1931)
Eloisa Artaza Libarona (1861-1931)
1861eko apirilaren 16an jaio zen Gorlizen, orduan zazpiehun biztanle baino gutxiago zituen elizatean. Aita, Gorlizko Juan Clemente de Artaza y Landeta jauna, notarioa eta eskribau zenbakiduna zen, eta lanbide horrek izen bera eman zion bizi zen etxeari, "Iturritxi" jauretxeari, eta bertako bihurguneari ere.
Bere ama, Juliana de Libarona Arostegi, Getxokoa, izaera handiko emakumea zen, antza denez Eloisa txikiak heredatu zuen dohaia. Senar-emazteen bederatzigarren alaba, Eloisa giro erlijioso eta burges batean hazi zen, tamaina ertaineko neska gazte beltzaran eta osasuntsu bihurtu arte.
Egun batean, Candido M 'Gerardo Gurbista y Lecusais ezagutu zuen, mungiarra, Gorlizera titular gisa iritsi zen lanbidez medikua. 1880ko urtarrilaren 17an ezkondu ziren Sortzez Garbiaren elizan. 18 urteko neska, eskribauaren alaba, 28 urteko Gerardo mediku jaunarekin.
Gurbista-Artaza senar-emazteak "Sertutxena" izeneko etxe hurbilean kokatu ziren. Orduan, pisu bat gutxiago zuen, eta urte batzuk geroago erantsi zioten, "Teresiano" ikastetxe bihurtu zenean.
Etxeak liburutegia, bulegoa, kapera bat, janzteko beharrezko arroparekin, albak, estolak, kasulak, eta abar zituen. Bolizko gurutze bat, zilarrezko ur bedeinkatu ontziak, kaobazko erloju bat eta alabastrozko beste bat... Kanpoaldean, landare eta animalia exotikoak lorategian. Loro bat, tximu bat, indioilar bat, hau halako batean auzoan zalaparta handia sortuz ihes egin zuena, harrapatu eta teilatu baten gainean berreskuratu ahal izan zuten arte.
Senar-emazteak ez zuen seme-alabarik izan. Gerardo jaunak gaixoei bisita egiten zien, zaldi gainean eta txakurrarekin. Txakurra, ugazabaren heriotzaren ondoren, penaz hil zen. Egun euritsuetan eta ibilbide luzeagoetarako, bere etxeko lorategiaren eskuinaldeko kotxetegian gordetako zaldi-kotxea ateratzen zen.
1908ko maiatzaren 13an Gerardo hil zen 56 urte zituela, bularreko angina baten ondorioz, eta Eloisa alargun geratu zen 47 urte zituela, ezkondu eta 28 urtera. Bere bizitza etxetik elizara mugatu zen. Han, Lorenza ahizparekin batera, San Antonioko eta Arrosarioko Andre Mariaren aldareak zaintzen zituen.
1931ko urtarrilaren 25ean Bilbon hil zen, 70 urte zituela, minbizi tumore baten ondorioz. Haren gorpuzkiak Gorlizera itzuli ziren, eta familiaren panteoian daude; hilerrian nabarmentzen da, kapera duen bakarra delako.
Sertutxena etxea Erakunde Teresiarreko kideei utzi zien, Gorlizen alabek fedean irakaskuntza eta heziketa ona izan zezaten. Gorlizen kultur etxe bat eraikitzeko, dirua utzi zuen. Gaur egun, eraikina udalaren zentro soziokulturala da, eta haren ondoan bere izena daraman kale bat dago.
(L. Igartuaren testuaren laburpena, "Gorliz 97" aldizkarian argitaratua)